Tag Archive for: nowy fotomontaż

Skąd pochodzi kolaż, kto położył podwaliny pod to, co tworzymy dzisiaj? Oto krótka historia tej techniki.

Mimo iż kolaż znany był już w starożytnych Chinach, jego współczesne formy powstały dopiero w XX wieku. Pierwszy zrobił to Georges Braque, który podczas spaceru w Awinionie dostrzegł w sklepie tapetę ścienną stylizowaną na drewno. Zakupił ją i powróciwszy do swojej pracowni, zaczął przyklejać fragmenty do swoich rysunków węglem. Bliski mu wtedy Pablo Picasso podchwycił pomysł i w ten sposób, dzięki pracom ich obojga narodził się współczesny kolaż.

Kubiści

Artyści często używali wtedy cytatów z popularnych piosenek, fragmentów przedstawień ciał i twarzy oraz innych obiektów. Nic dziwnego, że technika ta spodobała się kubistom, w swojej sztuce mocno stawiających na przestrzenność. W przeciwieństwie do obrazów, tworząc kolaż nigdy nie ryzykowało się, że może wyglądać on płasko.

Dadaiści

"Cut with the Dada Kitchen Knife through the Last Weimar Beer-Belly Cultural Epoch in Germany” by Hannah Höch (1919), kolaż
„Cut with the Dada Kitchen Knife through the Last Weimar Beer-Belly Cultural Epoch in Germany” by Hannah Höch (1919)

Następnie metodę tę docenili dadaiści. Zaczęli używać więcej typów różnych materiałów. W przeciwieństwie do kubistów, skupiających się raczej na przedstawieniach przywodzących na myśl martwą naturę, zwolennicy dadaizmu zainteresowali się tworzeniem portretów, postaci oraz scen i wprowadzili większą dynamikę do swoich prac. Powstawały wtedy także fotomontaże, takie jak te tworzone przez Hannah Höch czy Richard Huelsenbecka, krytykujące wydarzenia rozgrywające się w międzywojennych Niemczech.

Abstrakcyjni ekspresjoniści

Robert Motherwell Collaged Wall VI (for Arthur Berger), 1986. Kolaż
Robert Motherwell Collaged Wall VI (for Arthur Berger), 1986.

Nie można pominąć również wkładu w kolaż abstrakcyjnych ekspresjonistów. Odrzucili oni figuratywność i unikali reprezentacji, starając się by, tak jak chociażby Robert Motherwell przedstawiać codzienność w odmienny niż wcześniej sposób. Warto wspomnieć też o Lee Krasner, żonie Jacksona Pollocka, która w trudnych momentach życia znajdowała ukojenie w rozrywaniu, cięciu i przyklejaniu fragmentów odrzuconych prac autorstwa niej samej i jej męża.

Artyści pop-artu

Kolażem interesowali się także artyści tworzący w nurcie pop-artu, starannie selekcjonując wybrane fragmenty czasopism i skupiając się na popularnych, popkulturowych motywach związanych m.in. z mediami, kinem, motoryzacją, komiksami czy rozwojem nowych technologii.

Kolaż dzisiaj

Do dzisiaj kolaż wzbudza szerokie zainteresowanie i dynamicznie się rozwija. Jak mówi Pavel Zoubok, właściciel nowojorskiej galerii specjalizującej się w kolażu, asamblażu i technikach mieszanych: To technika chyba najlepiej ze wszystkich reprezentująca rozwój sztuki przez ostatnie stulecie. Twierdzi, że kładący nacisk na wielowarstwowość kolaż stanowił także wstęp do czegoś zupełnie nowego – bazujących na warstwach właśnie dzieł sztuki cyfrowej.

Rozdział 1:

Regularne podróże wpływają bardzo silnie na to, jak postrzegam świat. Mówiąc o wyjazdach, mam na myśli Paryż zajmujący zasadnicze miejsce w moim życiu zarówno artystycznym jak i osobistym. Jest to legendarna stolica awangardy oraz mody, w której tworzyli między innymi Georges Braque, Pablo Picasso, Salvador Dali czy Ernest Hemingway. Dodatkowo, w ostatnich kilku latach odbyło się tam kilka imponujących wystaw prezentujących dwudziestowieczny kolaż. Wśród nich pragnę wymienić ekspozycję ,,Picasso.Mania” oraz ,,Mexique”, które miałam przyjemność zobaczyć na żywo. Pierwsza z nich odbyła się w 2016 roku w Grand Palais i skupiała się na wpływie Picassa na sztukę współczesną. Druga natomiast miała miejsce niespełna rok później, w tej samej lokalizacji. Szczególne wrażenie odegrały na mnie wówczas kolaże niemieckiego dadaisty Kurta Schwittersa. Mimo, że wydarzenie było niemal w całości poświęcone meksykańskim autorom i autorkom, na co oczywiście już z założenia wskazywał tytuł, to nie zabrakło innych europejskich artystów. Schwitters pokazywał wtedy niewielkie ugrowo-brązowe kompozycje figur geometrycznych oraz wycinków z gazet.

Wspominając o rdzeniu moich inspiracji, nie chcę nazywać swoich kolaży uwspółcześnioną wersją poprzednich. Pragnę jedynie przyznać, że twórczość wspomnianych mistrzów, nawet podświadomie, silnie wpływa na moje działania i jest to związane z ugruntowaną już tradycją “collage”. Z tego względu postanowiłam prześledzić te punkty w historii, które odegrały kluczową rolę w rozwoju tej techniki. Efekt swoich badań przedstawiłam w załączonej infografice.

Nie ulega wątpliwości, że przeszła ona imponującą drogę – od tradycyjnych ręcznie tworzonych wyklejanek surealistyczno-dadaistyczno-kubistycznych po te tworzone za pomocą programów projektowych i Internetu. Okazuje się, że jak twierdzi Wikipedia, kolaż znalazł obecnie dość spore zainteresowanie wśród architektów, projektantów i designerów. Fragmentaryzacja treści, ich wycinkowość lub wybiórczość jest przecież bardzo aktualnym symbolicznym atrybutem współczesności w ogóle. Nic więc dziwnego w tym, że po to narzędzie komunikacji sięga tak wiele twórców. Kolaże nie osiągają jednak w dalszym ciągu tak zawrotnych cen na aukcjach sztuki jak malarstwo (i mam tu na myśli zarówno polski jak i światowy rynek). W poprzednim wieku był on wręcz atakiem na malarstwo co stanowi zabawny kontekst dla tego stanu rzeczy. Spoglądając na awangardowe kariery artystyczne, kolaż był przede wszystkim narzędziem rewolucji w patrzeniu na sztukę. Dadaiści z gazetowych wycinków tworzyli przecież całe poematy wizualno-tekstowe. I nie były one bynajmniej narzędziem rynkowym. Dopiero teraz, po śmierci autorów, osiągają imponujące ceny lub też po prostu należą do kolekcji różnych instytucji i są dzięki temu wystawiane. Zjawisko można zaobserwować chociażby w przypadku kolaży Władysława Strzemińskiego czy fotomontażu Mieczysława Bergmana.

Moją twórczość kieruję raczej w stronę popkulturowych wzorców takich jak chociażby Richard Hamilton i jego „ Just what is it that makes today’s homes so different, so sppealing?” Rozbieżność motywów nie odgrywa tutaj większego znaczenia. Chodzi mi przede wszystkim o sposób łączenia struktur, tekstur i kolorystykę. Do równie wpływowych artystów zaliczam także czeskiego kolażystę Jiříego Kolářa. Jego surrealistyczne wizje łączące motywy z historii sztuki, zaskakujące kształty oraz zwielokratniające obrazy są odpowiedzią na współczesne postprodukcje komputerowe.

Te i inne sposoby artystycznej komunikacji stanowią dla mnie ogromną bazę informacji. Od czasu do czasu będę się nią z Wami dzielić.

Au revoir!
Marlena