Tag Archive for: technika kolażu

Skąd pochodzi kolaż, kto położył podwaliny pod to, co tworzymy dzisiaj? Oto krótka historia tej techniki.

Mimo iż kolaż znany był już w starożytnych Chinach, jego współczesne formy powstały dopiero w XX wieku. Pierwszy zrobił to Georges Braque, który podczas spaceru w Awinionie dostrzegł w sklepie tapetę ścienną stylizowaną na drewno. Zakupił ją i powróciwszy do swojej pracowni, zaczął przyklejać fragmenty do swoich rysunków węglem. Bliski mu wtedy Pablo Picasso podchwycił pomysł i w ten sposób, dzięki pracom ich obojga narodził się współczesny kolaż.

Kubiści

Artyści często używali wtedy cytatów z popularnych piosenek, fragmentów przedstawień ciał i twarzy oraz innych obiektów. Nic dziwnego, że technika ta spodobała się kubistom, w swojej sztuce mocno stawiających na przestrzenność. W przeciwieństwie do obrazów, tworząc kolaż nigdy nie ryzykowało się, że może wyglądać on płasko.

Dadaiści

"Cut with the Dada Kitchen Knife through the Last Weimar Beer-Belly Cultural Epoch in Germany” by Hannah Höch (1919), kolaż
„Cut with the Dada Kitchen Knife through the Last Weimar Beer-Belly Cultural Epoch in Germany” by Hannah Höch (1919)

Następnie metodę tę docenili dadaiści. Zaczęli używać więcej typów różnych materiałów. W przeciwieństwie do kubistów, skupiających się raczej na przedstawieniach przywodzących na myśl martwą naturę, zwolennicy dadaizmu zainteresowali się tworzeniem portretów, postaci oraz scen i wprowadzili większą dynamikę do swoich prac. Powstawały wtedy także fotomontaże, takie jak te tworzone przez Hannah Höch czy Richard Huelsenbecka, krytykujące wydarzenia rozgrywające się w międzywojennych Niemczech.

Abstrakcyjni ekspresjoniści

Robert Motherwell Collaged Wall VI (for Arthur Berger), 1986. Kolaż
Robert Motherwell Collaged Wall VI (for Arthur Berger), 1986.

Nie można pominąć również wkładu w kolaż abstrakcyjnych ekspresjonistów. Odrzucili oni figuratywność i unikali reprezentacji, starając się by, tak jak chociażby Robert Motherwell przedstawiać codzienność w odmienny niż wcześniej sposób. Warto wspomnieć też o Lee Krasner, żonie Jacksona Pollocka, która w trudnych momentach życia znajdowała ukojenie w rozrywaniu, cięciu i przyklejaniu fragmentów odrzuconych prac autorstwa niej samej i jej męża.

Artyści pop-artu

Kolażem interesowali się także artyści tworzący w nurcie pop-artu, starannie selekcjonując wybrane fragmenty czasopism i skupiając się na popularnych, popkulturowych motywach związanych m.in. z mediami, kinem, motoryzacją, komiksami czy rozwojem nowych technologii.

Kolaż dzisiaj

Do dzisiaj kolaż wzbudza szerokie zainteresowanie i dynamicznie się rozwija. Jak mówi Pavel Zoubok, właściciel nowojorskiej galerii specjalizującej się w kolażu, asamblażu i technikach mieszanych: To technika chyba najlepiej ze wszystkich reprezentująca rozwój sztuki przez ostatnie stulecie. Twierdzi, że kładący nacisk na wielowarstwowość kolaż stanowił także wstęp do czegoś zupełnie nowego – bazujących na warstwach właśnie dzieł sztuki cyfrowej.

Wizualizacja pomysłów jest nieodłączną częścią myślenia projektowego. Kiedy słowa stają się niewystarczające, staram się ukazywać to co siedzi w mojej głowie za pomocą kolaży. Pomagają mi one nie tylko budować alternatywną rzeczywistość, ale i aranżować znaczenia. Tutaj przychodzą na myśl takie rozwiązania jak symbolika kształtów, określona paleta kolorów, kwestie kompozycyjne czy kontekst wykorzystanych journalowych motywów.

Na czym polega tworzenie kolażu

Tworzenie kolażu jest procesem zarówno kreatywnym, jak i analitycznym. Obserwacja coraz to nowych obrazów, pojawiających się w materiałach reklamowych to przecież nic innego jak długotrwały badawczy system oparty na strategicznej metodologii. Stąd właśnie moja refleksja nad różnorodnymi technikami tej dyscypliny. Rozmyślając o czasie i one zdają się aktualizować, leczy tylko pozornie. Mam tu na myśli nie tyle rozwój technologiczny, ale analogowy. Odnoszę wrażenie, że estetyka przekazu zwraca się mimo wszystko w kierunku naśladownictwa, powrotów do przeszłości. Wypracowane schematy faktycznie odnoszą się do historii techniki, ale w sposób nieuporządkowany. Stosowane są różne mieszanki wizualne, co wynika z łatwego dostępu do informacji z przełomu ostatnich kilkudziesięciu lat.

Jakie typy kolażu wyróżniamy?

Rodzaje kolaży pod względem treści? W bardzo ogólnej klasyfikacji rozróżniamy kolaż abstrakcyjny oraz ten przedstawiający. Wszystko zależne jest od wyborów artysty tzn. kierunku zainteresowań twórczych. Proste techniki dekomponowania i postprodukcji rozdzierają integralne wcześniej elementy reklam w celu ukształtowania nowej jakości znaczeniowej. Kolorowe papierowe powierzchnie natomiast budują materię pracy artystycznej. Zazwyczaj kolaże abstrakcyjne charakteryzują się mieszaniem dwuwymiarowych technik tj. malarstwo, rysunek, grafika. Kiedy w grę wchodzi przedmiot 3D kolaż przyjmuje postać asamblażu. Kolaże przedstawiające to forma równoważna z wykorzystaniem wizji rzeczywistych, rozpoznawalnych wizerunków np. oryginalnych zdjęć, reprodukcji, pocztówek, artykułów, okładek. Wspomniane elementy są wykorzystywane do tworzenia nowych znaczeń, pozawrażeniowych (jak abstrakcja).

Kolaż a mood borad

Znane są szkicowe i funkcjonalne tak zwane mood boardy wskazujące na najbardziej powszechne lifestylowe inspiracje autora np. wizualizacje, wnętrza, inspiracje modowe i tak dalej. Projektują one zamierzoną myśl, plan na życie. Są to kompozycje przypadkowe, często nieprzemyślane, lecz mimo to wartościowe. Mówią wiele o użytkowniku i nie można wyzbyć się w jego wypadku kontekstu funkcjonalności, mapowania najważniejszych myśli.

Poniżej przedstawiam podstawową infografikę, pokazującą poszczególne kroki skomponowania własnego mood boardu.

Rozdział 1:

Regularne podróże wpływają bardzo silnie na to, jak postrzegam świat. Mówiąc o wyjazdach, mam na myśli Paryż zajmujący zasadnicze miejsce w moim życiu zarówno artystycznym jak i osobistym. Jest to legendarna stolica awangardy oraz mody, w której tworzyli między innymi Georges Braque, Pablo Picasso, Salvador Dali czy Ernest Hemingway. Dodatkowo, w ostatnich kilku latach odbyło się tam kilka imponujących wystaw prezentujących dwudziestowieczny kolaż. Wśród nich pragnę wymienić ekspozycję ,,Picasso.Mania” oraz ,,Mexique”, które miałam przyjemność zobaczyć na żywo. Pierwsza z nich odbyła się w 2016 roku w Grand Palais i skupiała się na wpływie Picassa na sztukę współczesną. Druga natomiast miała miejsce niespełna rok później, w tej samej lokalizacji. Szczególne wrażenie odegrały na mnie wówczas kolaże niemieckiego dadaisty Kurta Schwittersa. Mimo, że wydarzenie było niemal w całości poświęcone meksykańskim autorom i autorkom, na co oczywiście już z założenia wskazywał tytuł, to nie zabrakło innych europejskich artystów. Schwitters pokazywał wtedy niewielkie ugrowo-brązowe kompozycje figur geometrycznych oraz wycinków z gazet.

Wspominając o rdzeniu moich inspiracji, nie chcę nazywać swoich kolaży uwspółcześnioną wersją poprzednich. Pragnę jedynie przyznać, że twórczość wspomnianych mistrzów, nawet podświadomie, silnie wpływa na moje działania i jest to związane z ugruntowaną już tradycją “collage”. Z tego względu postanowiłam prześledzić te punkty w historii, które odegrały kluczową rolę w rozwoju tej techniki. Efekt swoich badań przedstawiłam w załączonej infografice.

Nie ulega wątpliwości, że przeszła ona imponującą drogę – od tradycyjnych ręcznie tworzonych wyklejanek surealistyczno-dadaistyczno-kubistycznych po te tworzone za pomocą programów projektowych i Internetu. Okazuje się, że jak twierdzi Wikipedia, kolaż znalazł obecnie dość spore zainteresowanie wśród architektów, projektantów i designerów. Fragmentaryzacja treści, ich wycinkowość lub wybiórczość jest przecież bardzo aktualnym symbolicznym atrybutem współczesności w ogóle. Nic więc dziwnego w tym, że po to narzędzie komunikacji sięga tak wiele twórców. Kolaże nie osiągają jednak w dalszym ciągu tak zawrotnych cen na aukcjach sztuki jak malarstwo (i mam tu na myśli zarówno polski jak i światowy rynek). W poprzednim wieku był on wręcz atakiem na malarstwo co stanowi zabawny kontekst dla tego stanu rzeczy. Spoglądając na awangardowe kariery artystyczne, kolaż był przede wszystkim narzędziem rewolucji w patrzeniu na sztukę. Dadaiści z gazetowych wycinków tworzyli przecież całe poematy wizualno-tekstowe. I nie były one bynajmniej narzędziem rynkowym. Dopiero teraz, po śmierci autorów, osiągają imponujące ceny lub też po prostu należą do kolekcji różnych instytucji i są dzięki temu wystawiane. Zjawisko można zaobserwować chociażby w przypadku kolaży Władysława Strzemińskiego czy fotomontażu Mieczysława Bergmana.

Moją twórczość kieruję raczej w stronę popkulturowych wzorców takich jak chociażby Richard Hamilton i jego „ Just what is it that makes today’s homes so different, so sppealing?” Rozbieżność motywów nie odgrywa tutaj większego znaczenia. Chodzi mi przede wszystkim o sposób łączenia struktur, tekstur i kolorystykę. Do równie wpływowych artystów zaliczam także czeskiego kolażystę Jiříego Kolářa. Jego surrealistyczne wizje łączące motywy z historii sztuki, zaskakujące kształty oraz zwielokratniające obrazy są odpowiedzią na współczesne postprodukcje komputerowe.

Te i inne sposoby artystycznej komunikacji stanowią dla mnie ogromną bazę informacji. Od czasu do czasu będę się nią z Wami dzielić.

Au revoir!
Marlena